Walki o Strugę - 3 sierpnia 1944
| fb.com: | |
|---|---|
| opub.: | 2019-08-02, 10:02 |
| data powiązana: | 1944-08-03 |
| tagi: | II Wojna Światowa Dokumenty AK Rejon II Celków - Marki |
Waffen-SS i Wehrmacht
Tego dnia bitwa pancerna weszła w decydującą fazę. Nastąpił zbieżny atak siłami 4. Dywizji Pancernej, 19. Dywizji Pancernej oraz dywizji „Hermann Göring” na okrążony pod Wołominem 3. Korpus Pancerny Armii Czerwonej. Główne siły korpusu zostały rozbite.
Z meldunku II/Fs.Pz.Rgt. „HG”:
Około godz. 19.00 rozpoczęło się natarcie na obszary leśne na południe od Wołomina. … W wyniku dalszych działań grenadierów zostały przeczesane oba obszary leśne na północ od drogi i wraz z czołgami 6. kompani osiągnięto miejsce zbiegu dróg [w Podleśniakowiźnie]. … Cel natarcia został osiągnięty. Została też przywrócona łączność z 4. i 19. Dywizją Pancerną. [zamknięte zostało okrążenie wokół Wołomina].
Do godziny 20.00 Niemcy opanowali trwale ten teren. Walki toczone 3 sierpnia zakończyły się zdobyciem przez Niemców Wołomina oraz rozbiciem sił głównych radzieckiego 3. Korpusu Pancernego, w tym jego 50. i 51 Brygady Pancernej.
Armia Czerwona
Mapa działań bojowych 2 Armii Pancernej za okres 02.08 do 03.08.1944 r.
Zamieszczona mapa potwierdza utratę Strugi i wycofanie oddziałów Armii Czerwonej.
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-03, godzina. 7.30
Do Szefa Sztabu I Frontu Białoruskiego.
Do Szefa Sztabu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych I Frontu Białoruskiego.
1. Przeciwnik na odcinku Zielonka, Żurawka, Mokry Ług w kierunku na Osów próbował prowadzić zwiad bojowy. Na drugich odcinkach aktywnych działań nie podejmował. Ogniem artyleryjsko-moździeżowym ostrzeliwał pozycje bojowe pododdziałów Armii.
2. 2 Armia Pancerna broni poprzednich rubieży.
Naczelnik Sztabu Armii Pułkownik - I. Bazanow
Naczelnik Oddziału Operacyjnego pułkownik – G. Klein
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-03, godzina. 12.00
Do Szefa Sztabu I Frontu Białoruskiego.
Do Szefa Sztabu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych I Frontu Białoruskiego.
1. Przeciwnik nie podejmował aktywnych działań. Zwiad ustalił w Starej NMiłosnej – 20 czołgów, północne Zbytki – 8 czołgów. W rejonie stacji Wawer zauważono działanie pociągu pancernego i do trzech baterii artyleryjskich.
2. Wojska armii zajmują poprzednie rubieże obronne.
Naczelnik Sztabu Armii Pułkownik - I. Bazanow
Naczelnik Oddziału Operacyjnego pułkownik – G. Klein
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-03, godzina. 17.00
Do Szefa Sztabu I Frontu Białoruskiego.
Do Szefa Sztabu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych I Frontu Białoruskiego.
1. Przeciwnik godzinie 11.00 przeszedł do natarcia czołgami i piechota z kierunków: Kraszew Stary – do 30 czołgów ze strzelcami z bronią automatyczną, z Czarnej Strugi – do 20 czołgów ze strzelcami z bronią automatyczną, z Kobylaka – do 40 czołgów, z Grabie Nowe – do 20 czołgów z piechota, z Lenki – 16 czołgów i około pułku piechoty. Od godziny 16.00 lotnictwo przeciwnika wpływa na szyki bojowe armii.
2. 2. Armia Pancerna odpiera ataki czołgów i piechoty przeciwnika siłami 3. Korpusu i 8. Gwardyjskiego Korpusu Pancernego.
Rezerwa dowództwa armii – 109 Brygada Pancerna od godz. 15.00 w marszu do rejonu lasu na wschód od Michałówka. Dowódca Armii – od 14.00 z oficerami sztabu Armii w 3. Korpusie Pancernym
Naczelnik Sztabu Armii Pułkownik - I. Bazanow
Naczelnik Oddziału Operacyjnego pułkownik – G. Klein
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-03, godzina. 21.00
Do Szefa Sztabu I Frontu Białoruskiego.
Do Szefa Sztabu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych I Frontu Białoruskiego.
1. Przeciwnik ześrodkował do 40-50 czołgów i piechotę w lesie na północny-wschód od Radzymina, 25-30 czołgów z piechotą - w rejonie Lipinki, Cuchowiec, od 11.30 3.8.44 przeszedł do natarcia w kierunku na Wołomin. Równocześnie 40-50 czołgów rozpoczęło natarcie z rejonu Kobylak w kierunku na Wołomin. Lotnictwo przeciwnika o 16.00 bombardowało pozycje 3 TK [Korpusu Pancernego]
2. Główne siły 2. Armii Pancernej nadal broniły poprzednich rubieży, częścią sił (3 TK [Korpusu Pancernego]) w ciągu dnia odpierała ataki czołgów i piechoty przeciwnika.
3 TK [Korpus Pancerny] odpierając ataki czołgów i piechoty przeciwnika o 18.00 prowadził walki na rubieży: Mostówka, Nowa Wieś, Wołominek, Leśniakowizna, punkt. 125,0.
8. Gw.TK [Gwardyjski Korpus Pancerny] i 16 TK [Korpus Pancerny] – sytuacja bez zmian.
Przeciwnik rozpoczął natarcie w kierunku na Wołomin 30-40 czołgów
Naczelnik Sztabu Armii Pułkownik - I. Bazanow
Naczelnik Oddziału Operacyjnego pułkownik – G. Klein
Meldunek sztabu 2. Armii Pancernej 1944-08-06, godzina. 20.00
Do Szefa Sztabu I Frontu Białoruskiego.
Do Szefa Sztabu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych I Frontu Białoruskiego.
1. Przeciwnik 3.8.44 siłami Dywizji Pancernej „Martwa Głowa”, Dywizji Pancernej „Hermann G_ring”, 19. Dywizji Pancernej, częścią sił 5. Dywizji Pancernej SS „Wiking”, częścią sił 73 i 23 dywizji piechoty przeszedł do natarcia w kierunku na Kraszew Stary, Ciemne, Nadma, Marki, Zielonka, próbując okrążyć oddziały 3 Korpusu Pancernego.
Przeważającymi siłami przeciwnikowi udało się przerwać pozycje 50. I 51. Brygad Pancernych. Rozpoczęły się ciężkie walki pancerne, w ich rezultacie oddziały korpusu poniosły ciężkie straty zarówno w sprzęcie jak i w składzie osobowym.
Na polu walki pozostało zniszczone i spalone 42 czołgi, straty w innym sprzęcie są uściślane.
W walkach zginęło i pozostało na terenie wroga dowództwo i oficerowie 50. i 51. Brygad Pancernych, wymienieni w załączniku do powyższego meldunku bojowego.
2. W czasie walk w okresie zod 30.07 do 4.8.44 zaginęli bez wieści i pozostały na terytorium, zajętym przeciwnikiem:
Pojazdy pancerne z tajnymi dokumentami – 2,
Samolot U-2 -1,
Starszy pomocnik naczelnika sztabu do łączności specjalnej 51 TBr [Brygady Pancernej] kapitan Klimow z szyfrowanymi dokumentami. (załącznik).
W celu odzyskania straconych dokumentów, oficerów i uzbrojenia, prowadzone są poszukiwania przez specjalne grupy.
Naczelnik Sztabu Armii Pułkownik - I. Bazanow
Naczelnik Oddziału Operacyjnego pułkownik – G. Klein
W załączniku do dokumentu zawarte jest 11 nazwisk wraz ze stopniami i zajmowanym stanowiskiem w brygadach.
Załącznik podpisali: Szef sztabu 3 Korpusu Pancernego - pułkownik Szwecow oraz Starszy pomocnik naczelnika oddziału operacyjnego 2. Armii Pancernej – major M. Bułanow
Armia Krajowa
Roman Grabowski ps. „Dziadek”
Następnego [3 sierpnia] dnia po pobudce i skromnym posiłku zarządzono zbiórkę i d-ca Rejonu mjr Okińczyc przedstawił żołnierzom sytuację. Znajdujemy się we wschodniej części niemieckiego kotła pancernego. Oddział jest za duży by móc elastycznie operować w terenie. Przewaga pancernych sił niemieckich nad radziecką jednostką pancerną zmusza nas do oderwania się od naszych miejsc zamieszkania i przedzierania się przez front, który – jak nam się wówczas wydawało – był bardzo blisko. Nie mamy żądnego zaopatrzenia w żywności i umundurowanie. Amunicja również skończy się niedługo. Zdobyte samochody ciężarowe , które przewoziły amunicję , ciężką broń, żywność i rannych zostały unieruchomione w Wołominie z braku benzyny. W tej sytuacji każdy żołnierz ma prawo sam podjąć decyzję, czy wraca do domu, czy też zostaje z nami i walczy dalej. Zarządzono 15- minutową przerwę dla zastanowienia się i porozumienia indywidualnego w sekcjach i drużynach. Po przerwie okazało się , że około 250 ludzi zdecydowało się na powrót do domu. Byli to przeważnie ludzie starsi ,żonaci posiadający na utrzymaniu własne rodziny. Posiadaną broń oddali żołnierzom pozostającym w oddziale i rozeszli się pojedynczo, kierując się do swoich miejsc zamieszkania. Pozostał oddział w sile około 120 ludzi, zupełnie dobrze uzbrojony w karabiny, broń krótką, kilkanaście automatów niemieckich i radzieckich, 4 ręczne karabiny maszynowe, granaty.
Jednakże ludzie byli zmęczeni i wycieńczeni , przemoczeni wczorajszym deszczem i wymagali odpoczynku. Pomaszerowaliśmy jeszcze kilka kilometrów na wschód i zatrzymaliśmy się we wsi Ręczaje na odpoczynek, wyleczenie drobnych ran i obtarć nóg oraz dożywianie. Gospodarze, spośród których dużo należało do ruchu oporu , nie żałowali nam niczego. Po zakwaterowaniu drużyn w stodołach rozpoczęło się moczenie odparzonych nóg, pranie bielizny, naprawa odzieży. Przygotowany smaczny i obfity obiad poprawił nastrój w plutonie.
Z kierunku na północny wschód od Wołomina dochodziły odgłosy toczącej się w odległości około 5 km od nas bitwy pancernej. Słychać było wyraźnie strzały oraz warkot i głuchy huk silników i gąsienic czołgów. Wiedzieliśmy, że toczy się ostatnia faza bitwy pancernej pozostałych jednostek 3 korpusu radzieckiego, otoczonych pierścieniem jednostek 19 dywizji pancernej SS”WIKING” , od zachodu i południa oddziałów pancernych dywizji „HERMAN GORING”. Znając brak paliwa i amunicji czołgów radzieckich, wyczerpanie żołnierzy przebywających od dłuższego czasu w walkach z dala od własnych baz zaopatrzeniowych oraz przewagę liczebną jednostek wroga, łatwo było przewidzieć wynik tej bitwy.
Nasi żołnierze , którzy po kilku dniach po rozwiązaniu oddziału wracali pojedynczo do swoich domów omijając Wołomin od strony północnej , przechodzili przez teren tej bitwy. Na polach olbrzymiej misy o średnicy 2 km znajdowało się po kilkadziesiąt trafionych czołgów z opuszczonymi lufami każdej ze stron walczących. W godzinach przedwieczornych zaczęli napływać do Ręczaj żołnierze z rozbitych radzieckich jednostek pancernych. Udostępnialiśmy im swoje kwatery w stodołach, zapewniliśmy wyżywienie i odpoczynek w ubezpieczonej przez nas wiosce. Nocą zaczęli przybywać ranni żołnierze radzieccy, którzy oprócz kwater i posiłków otrzymywali pierwszą pomoc lekarską, której udzielał nasz lekarz II Rejonu , lekarz med. ppor. Sergiusz Hornowski ps. „Adam” ze swoim pocztem sanitarnym.
Walki o Strugę - 4 sierpnia 1944
Antoni Widomski
Źródła:
Albin Furczak ps. "Alf", W pancernym kotle, Stolica Nr 36 (1955) 8 września 1985 r., Warszawa
Roman Grabowski ps. „Dziadek”, Walki powstańcze II Rejonu "Celków" w Markach VII Obwodu AK "Obroża", maszynopis, Marki 2002
Norbert Bączyk, Czołgi Hermanna Göringa pod Warszawą, Technika wojskowa. Historia. Numer specjalny 5/2017, Division Hermann Göring pod Warszawą
Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej
